Belém – Brazil tất bật đón COP30 giữa những công trình dang dở

Dưới tán rừng Amazon xanh mướt, nơi dòng sông Amazon cuồn cuộn chảy như mạch sống của hành tinh, Belém – thành phố cảng sôi động với 1,3 triệu dân – đang trở thành tâm điểm của thế giới. Không phải bằng những lễ hội nhộn nhịp hay di sản văn hóa cổ kính, mà bằng sứ mệnh nặng nề: Chứa chấp COP30, hội nghị khí hậu Liên Hợp Quốc quy tụ lãnh đạo 197 quốc gia, nơi số phận của Trái Đất được định đoạt. Thế nhưng, chỉ còn chưa đầy một tháng nữa, những cần cẩu vẫn vươn mình giữa trời nắng chang chang, và những khối bê tông thô ráp nhắc nhở rằng, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu không chỉ diễn ra trên bàn đàm phán, mà còn trong chính những công trình vội vã, đầy mồ hôi và lo toan của con người.

Theo các báo cáo mới nhất, Belém đang trải qua một giai đoạn “hỗn loạn sôi động” với hơn 30 dự án công cộng, được đầu tư tới 4,5 tỷ reais (khoảng 845 triệu USD), nhằm biến thành phố này thành một trung tâm hội nghị quốc tế xứng tầm. Các công trình bao quát từ đường sá, công viên, kênh thoát nước đến cải tạo các điểm du lịch, tất cả đều nhằm hỗ trợ cho sự kiện lớn lao sắp tới. Sân bay quốc tế đang được nâng cấp rầm rộ, cùng với hàng loạt khách sạn – ít nhất một tá cơ sở mới – mọc lên như nấm để đón tiếp hàng ngàn đại biểu. Đặc biệt, một bến tàu khổng lồ dành cho những con tàu du lịch lớn, cung cấp hàng nghìn chỗ ở cho các phái đoàn, đang được đẩy nhanh tiến độ. Bên cạnh đó, terminal dành cho “khách sạn nổi” – những con tàu lưu động – lẽ ra phải khánh thành từ tháng 7, nay chỉ mới hoàn thành 79%, trở thành biểu tượng cho sự chạy đua với thời gian.

Credit: The Straits Times

Trung tâm của mọi sự chú ý là “làng lãnh đạo” – khu phức hợp thấp tầng dành riêng cho các nguyên thủ quốc gia, nằm sát bên địa điểm chính của các cuộc đàm phán khí hậu. Gần đó, một tòa nhà ba tầng với mặt tiền kính trắng lấp lánh và helipad trên mái đang dần hiện hình, hứa hẹn sẽ trở thành biểu tượng hiện đại. Tuy nhiên, từ phía sau, nó vẫn là một khối bê tông thô kệch với gạch lộ thiên, khiến du khách không khỏi ngạc nhiên trước sự tương phản giữa vẻ ngoài hào nhoáng và thực tế dang dở. Chính quyền bang Pará khẳng định tòa nhà này không thuộc các công trình chính thức cho COP30, nhưng helipad sẽ được “sẵn sàng sử dụng” để đáp ứng nhu cầu hội nghị. Họ cũng tự tin tuyên bố rằng toàn bộ hơn 30 dự án đang “đúng tiến độ”, một lời cam kết được lặp lại trong báo cáo từ chính phủ bang.

Dẫu vậy, đằng sau những con số ấn tượng là những thách thức khắc nghiệt, phản chiếu sự mong manh của một thành phố Amazon đang vật lộn với gánh nặng toàn cầu. Nghiêm trọng nhất là cuộc khủng hoảng chỗ ở: Thiếu hụt giường ngủ đã đẩy giá khách sạn lên mức “trên trời”, vượt xa cả những hội nghị trước đó, buộc các phái đoàn phải xoay sở với những giải pháp sáng tạo nhưng đầy bất tiện như cải tạo motel tình yêu thành chỗ nghỉ tạm hay thậm chí dùng phà làm “khách sạn di động”. Sự khan hiếm này không chỉ làm giá cả leo thang mà còn khơi dậy căng thẳng ngoại giao giữa các nhà ngoại giao, ban tổ chức Liên Hợp Quốc và chính phủ Brazil, biến Belém thành một “nồi áp suất” trước thềm sự kiện. Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva, trong chuyến thăm Belém tuần trước, đã cố gắng xoa dịu dư luận bằng một câu đùa dí dóm trên truyền hình địa phương: “Tôi muốn ngủ trên thuyền cơ. Chúng ta chưa có thuyền, nhưng tôi sẽ tìm một cái”. Lời nói ấy, dù hài hước, lại lộ rõ nỗi lo thực sự: Liệu Belém có kịp “mặc áo mới” để đón thế giới?

Sâu xa hơn, những công trình dang dở ở Belém không chỉ là vấn đề hậu cần, mà còn là ẩn dụ cho cuộc chiến khí hậu toàn cầu. Được tổ chức lần đầu tiên tại Amazon – lá phổi xanh của Trái Đất – COP30 mang theo kỳ vọng lớn lao: Từ cam kết bảo vệ rừng đến chuyển đổi năng lượng tái tạo, tất cả nhằm đối phó với biến đổi khí hậu đang tàn phá chính vùng đất này qua nạn phá rừng và hạn hán. Thế nhưng, chính những dự án xây dựng vội vã ấy lại đặt ra câu hỏi về tính bền vững: Liệu hàng tỷ reais đổ vào bê tông có thực sự mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng địa phương, hay chỉ là “màn kịch” ngắn hạn cho một sự kiện lớn? Các nhà hoạt động môi trường lo ngại rằng, giữa cơn sốt xây dựng, Belém có thể vô tình góp phần vào áp lực lên hệ sinh thái mong manh, dù chính phủ Brazil nhấn mạnh rằng các dự án sẽ để lại di sản hạ tầng cho tương lai.

Dù đối mặt với muôn vàn trở ngại, tinh thần của Belém – một thành phố lai giữa văn hóa bản địa và nhịp sống hiện đại – đang tỏa sáng qua sự quyết tâm của người dân. Từ những công nhân cần cẩu làm việc dưới nắng đến các nhà ngoại giao kiên nhẫn đàm phán chỗ ở, tất cả đều góp phần vào bức tranh lớn lao: Một Amazon không chỉ là nạn nhân của biến đổi khí hậu, mà còn là trung tâm của giải pháp. Khi các nguyên thủ quốc gia đổ về vào tháng 11, họ sẽ không chỉ thấy những tòa nhà dang dở, mà còn chứng kiến sức sống kiên cường của một vùng đất đang kêu gọi thế giới hành động. COP30 ở Belém không phải là đích đến, mà là lời nhắc nhở sâu sắc: Thời gian đang cạn, và mỗi viên gạch đặt hôm nay đều là một bước chân hướng tới tương lai xanh hơn – hay một lời cảnh tỉnh muộn màng nếu chúng ta thất bại.