Trong bối cảnh cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ năm 2025 đang đến gần, các chính sách thương mại một lần nữa trở thành tâm điểm tranh luận. Đặc biệt, Tổng thống Donald Trump đã cam kết áp thuế mạnh tay lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, khơi lại những ký ức về một cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung kéo dài và gây nhiều tổn thất trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.
“Thuế quan là vũ khí, không phải chiến lược”
Các chuyên gia kinh tế cho rằng thuế quan là một công cụ chính trị được Trump sử dụng như một cách gây áp lực, nhưng lại thiếu chiều sâu về mặt chiến lược dài hạn. Chính quyền Trump trước đây đã áp dụng hàng loạt mức thuế lên đến 25% đối với hơn 360 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc, trong khi Trung Quốc cũng đáp trả bằng cách áp thuế với hàng hóa Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản.
Kết quả là một cuộc chiến thuế gây tổn hại cho cả hai nền kinh tế. Hàng triệu nông dân Mỹ chịu thiệt hại do xuất khẩu giảm, trong khi người tiêu dùng Mỹ phải chi trả nhiều hơn cho các mặt hàng nhập khẩu. Đáng chú ý, dù áp thuế với mục tiêu làm Trung Quốc nhượng bộ, chính quyền Trump vẫn không đạt được một thỏa thuận toàn diện, mà chỉ dừng ở Thỏa thuận Giai đoạn Một — vốn không mang lại nhiều thay đổi thực chất.
Việc Mỹ áp thuế cao khiến các doanh nghiệp buộc phải tái định hình toàn bộ hệ thống sản xuất và phân phối, gây ra những tổn thất sâu sắc đối với chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực như điện tử, dệt may và sản xuất công nghiệp.
Nhiều công ty đã chuyển nhà máy từ Trung Quốc sang các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan, Indonesia, hoặc Ấn Độ. Tuy nhiên, việc di dời không đơn giản — chi phí cao, cơ sở hạ tầng chưa hoàn chỉnh và thiếu lao động tay nghề là những rào cản lớn. Đồng thời, Trung Quốc vẫn đóng vai trò trung tâm sản xuất then chốt của thế giới, với mạng lưới cung ứng sâu rộng và hệ sinh thái công nghiệp khó thay thế trong ngắn hạn.
Ảnh: South China Morning Post
Tái áp thuế: Một vòng luẩn quẩn?
Việc Donald Trump đề xuất đánh thuế nhập khẩu toàn diện 10% đối với tất cả hàng hóa nước ngoài, và 60% đối với hàng Trung Quốc, đang gây lo ngại về khả năng khơi mào một cuộc chiến thương mại mới tồi tệ hơn.
Các chuyên gia cảnh báo điều này sẽ không chỉ khiến người tiêu dùng Mỹ phải trả giá nhiều hơn, mà còn tạo ra một môi trường kinh doanh bất ổn định cho các công ty quốc tế. Doanh nghiệp sẽ phải “bắt tay xây lại” chuỗi cung ứng lần nữa, trong khi vẫn chưa phục hồi hoàn toàn từ hậu quả của giai đoạn 2018–2020.
Có thể thấy rằng nước Mỹ cần một chiến lược thương mại thông minh, dài hạn, thay vì những biện pháp thuế quan “ăn xổi”. Chính sách thương mại không thể chỉ là công cụ đàm phán, mà cần dựa trên hiểu biết sâu sắc về các mối quan hệ kinh tế toàn cầu, lợi ích người tiêu dùng và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước.
Một chiến lược hiệu quả cần bao gồm: Đầu tư nội địa, đặc biệt vào sản xuất công nghệ cao và năng lượng sạch; Đàm phán đa phương với các đối tác thay vì đối đầu đơn phương; Giảm lệ thuộc vào chuỗi cung ứng tập trung, bằng cách khuyến khích sản xuất gần thị trường tiêu thụ.
Cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung là minh chứng rõ ràng cho việc sử dụng thuế quan như một con dao hai lưỡi. Khi những tiếng nói cổ vũ cho sự “tách rời” (decoupling) ngày càng lớn, điều cần thiết lúc này là một cái nhìn tỉnh táo và toàn diện về vai trò của Trung Quốc trong nền kinh tế toàn cầu, và sự chuẩn bị chiến lược cho tương lai sản xuất toàn cầu sau đại dịch và biến động địa chính trị.
Nếu Mỹ tiếp tục đi theo con đường áp thuế đơn phương, không chỉ Trung Quốc mà cả chính người dân và doanh nghiệp Mỹ sẽ là những bên phải trả giá đắt nhất.
