FDA phê duyệt thuốc tiêm phòng HIV hai lần mỗi năm, mở ra hy vọng nhưng vẫn đối mặt thách thức về giá cả và tiếp cận

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) vừa chính thức phê duyệt lenacapavir (tên thương mại: Yeztugo), loại thuốc tiêm dưới da đầu tiên có thể phòng ngừa HIV chỉ với hai lần tiêm mỗi năm. Đây là bước tiến đột phá trong chiến lược phòng chống HIV/AIDS, hứa hẹn thay thế các phương pháp PrEP truyền thống yêu cầu dùng thuốc hàng ngày hoặc tiêm hai tháng một lần.

Các thử nghiệm lâm sàng cho thấy lenacapavir đạt hiệu quả gần như tuyệt đối trong việc phòng ngừa lây nhiễm HIV:

• Trong nghiên cứu tại châu Phi với đối tượng là phụ nữ, không có trường hợp nhiễm HIV nào trong nhóm tiêm thuốc, trong khi nhóm dùng thuốc uống hằng ngày ghi nhận một tỷ lệ nhiễm nhất định.

• Một nghiên cứu khác với người đồng tính nam, người chuyển giới và những cá nhân có nguy cơ cao khác cho thấy hiệu quả đạt tới 99,9%.

Lenacapavir là một loại thuốc ức chế protein capsid – thành phần quan trọng giúp virus HIV nhân lên và lây lan trong cơ thể. Thuốc được tiêm hai lần mỗi năm dưới da, ở vùng bụng, và tạo ra một “kho dự trữ” thuốc giúp phát huy tác dụng kéo dài trong suốt 6 tháng.

Tại Mỹ, giá niêm yết cho lenacapavir lên đến 28.218 USD mỗi năm, gây lo ngại về khả năng tiếp cận rộng rãi, đặc biệt tại các nước đang phát triển. Dù Gilead đã ký thỏa thuận chuyển giao bản quyền cho một số công ty dược phẩm sản xuất thuốc generic tại hơn 120 quốc gia thu nhập thấp, nhưng những quốc gia thu nhập trung bình – nơi tỷ lệ lây nhiễm HIV vẫn cao – lại không nằm trong danh sách này.

Các nhà nghiên cứu cho rằng nếu được sản xuất với quy mô lớn, lenacapavir dạng generic có thể chỉ tốn khoảng 25–46 USD mỗi năm, tuy nhiên điều đó còn phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ chính phủ và các tổ chức quốc tế.

Đây là cột mốc quan trọng trong nỗ lực toàn cầu chấm dứt đại dịch HIV. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, cần có chiến lược tài trợ phù hợp, mở rộng khả năng tiếp cận thuốc tại các nước thu nhập thấp và trung bình, đồng thời đảm bảo hệ thống y tế đủ năng lực phân phối thuốc hiệu quả.

Nguồn: AP News, Time, Reuters, Barron’s, The Guardian