Tại sao niềm vui quan trọng khi nói đến thực phẩm?

Gần như ai cũng có câu trả lời cho câu hỏi “Món ăn yêu thích của bạn là gì?”. Không khó để hiểu lý do: con người được lập trình để tìm thấy niềm vui trong việc ăn uống. Thực tế, với nhiều người, việc ăn uống chính là một trong những niềm vui lớn nhất trong cuộc sống!
Ngoài việc biến bữa ăn trở thành một trải nghiệm thú vị, niềm vui trong việc ăn uống cũng có những lợi ích đáng kể đối với sức khỏe. Việc thưởng thức món ăn không chỉ hỗ trợ tiêu hóa mà còn giúp cải thiện mối quan hệ với thực phẩm, giúp vượt qua các vấn đề ăn uống rối loạn và nhiều lợi ích khác.

Ảnh: Pexels

Tâm lý đằng sau việc ăn uống vì niềm vui

Trong nhiều năm qua, các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu khoa học đằng sau việc ăn uống vì niềm vui. Những phát hiện của họ rất thú vị và phần lớn là khích lệ.
Về mặt sinh lý, niềm vui mà con người cảm nhận được từ thực phẩm xảy ra không chỉ ở miệng mà còn ở não.
“Niềm vui từ bất kỳ điều gì, bao gồm cả niềm vui từ thực phẩm, đều dẫn đến sự giải phóng dopamine trong não”, giải thích Aleta Storch, RDN, MHC, nhà trị liệu, chuyên gia dinh dưỡng và nhà cung cấp Chứng nhận Body Trust tại Wise Heart Nutrition and Wellness.
“Dopamine thường được gọi là ‘hormone hạnh phúc’ vì nó kích hoạt các con đường phần thưởng trong não, giúp thúc đẩy cảm giác hạnh phúc, sự bình tĩnh, động lực và sự tập trung”, cô nói.

Thực tế, một nghiên cứu cũ năm 2011 chỉ ra rằng những người mắc béo phì có thể có sự nhạy cảm dopamine bị rối loạn, dẫn đến việc họ ăn uống quá mức để đạt được đủ niềm vui từ thực phẩm.
Tuy nhiên, khi hóa học não hoạt động đúng cách, niềm vui từ việc ăn uống có thể mang lại những lợi ích thể chất.
“Khi chúng ta thưởng thức món ăn mình đang ăn và kích thích dopamine, chúng ta thực sự tiêu hóa và chuyển hóa nó hiệu quả hơn” Storch nói. “Khi chúng ta thư giãn trong khi có một trải nghiệm ăn uống thú vị, hệ thần kinh của chúng ta sẽ chuyển sang chế độ nghỉ ngơi và tiêu hóa, giúp chúng ta phân hủy và sử dụng các dưỡng chất từ thực phẩm tốt hơn”.

Việc ăn uống vì niềm vui cũng có thể thúc đẩy việc ăn uống lành mạnh hơn. Một nghiên cứu tổng hợp lớn từ năm 2020 đã xem xét 119 nghiên cứu về mối liên hệ giữa niềm vui trong việc ăn uống và chế độ ăn uống lành mạnh. 57% các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ tích cực giữa niềm vui trong việc ăn uống và kết quả chế độ ăn uống.
Một nghiên cứu từ năm 2015, ví dụ, đã liên kết niềm vui ăn uống lớn hơn với trạng thái dinh dưỡng tốt hơn. Các nghiên cứu khác cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm thấy niềm vui từ thực phẩm lành mạnh để thúc đẩy một chế độ ăn uống cân bằng, bổ dưỡng.
“Có một niềm tin rằng thực phẩm ‘lành mạnh’ phải nhạt nhẽo hoặc không ngon, nhưng điều đó không đúng”,chuyên gia dinh dưỡng và tư vấn viên ăn uống trực giác Sarah Gold Anzlovar, MS, RDN, LDN nói. “Khi chúng ta ăn những món ăn mà mình thích, sự thỏa mãn tăng lên, điều này thực sự có thể cải thiện chất lượng chế độ ăn và giảm khả năng ăn quá mức hay các cuộc tấn công ăn uống vô độ”.

Dinh dưỡng tinh thần của những món ăn

Bữa ăn sẽ khá nhàm chán nếu thực phẩm chỉ đơn giản là nhiên liệu. Việc ăn uống trải dài trên nhiều khía cạnh trong trải nghiệm của con người, từ việc kết nối chúng ta với người thân yêu đến việc kết nối chúng ta với di sản văn hóa của mình.
Tóm lại, thực phẩm không chỉ là sự nuôi dưỡng thể chất mà còn là sự nuôi dưỡng tinh thần. Dưới đây là một số cách mà việc thưởng thức món ăn có thể nuôi dưỡng tâm hồn bạn.

Niềm vui từ thực phẩm tăng cường sự kết nối xã hội
Bữa tiệc hay cuộc họp gia đình sẽ như thế nào nếu thiếu món ăn?
Khi mọi người thưởng thức bữa ăn cùng nhau, điều này thường góp phần tăng cường cảm giác hạnh phúc, theo một nghiên cứu năm 2015 về các cộng đồng xã hội Thái Lan.

Niềm vui từ thực phẩm mang lại sự an ủi cả về thể chất và tinh thần
Cháo gà ấm khi bạn bị ốm, món mì pasta gợi nhớ về bà của bạn, hay món tráng miệng yêu thích luôn làm bạn cảm thấy thư giãn: những món ăn như vậy có thể làm dịu tâm trí và xoa dịu cơ thể bạn.
“Đôi khi thực phẩm còn mang lại sự an ủi vào cuối một ngày căng thẳng, mà nhiều người liên kết với việc ăn uống cảm xúc tiêu cực”, Anzlovar nói. “Tuy nhiên, khi chúng ta cho phép bản thân kết nối với món ăn và thưởng thức nó, có rất nhiều lợi ích”.

Ảnh: Pexels

Niềm vui từ thực phẩm giúp phá vỡ sự kiểm soát của văn hóa ăn kiêng
Văn hóa ăn kiêng có nhiều định nghĩa, nhưng một dấu hiệu đặc trưng của thông điệp xã hội này là bạn phải từ chối những món ăn mà bạn yêu thích, đặc biệt nếu chúng có nhiều calo hoặc chất béo.
Việc chọn lựa thưởng thức món ăn một cách có ý thức giúp phá vỡ tư tưởng có hại này.
“Khi tất cả các loại thực phẩm đều được phép mà không có quy tắc nào – bao gồm cả những món ăn ngon nhất – cơ thể sẽ học được cách tin tưởng rằng nó sẽ nhận được những gì cần thiết”, Storch nói. “Việc tạo ra sự cho phép với những món ăn đã bị gán nhãn ‘xấu’ hoặc ‘cấm’ là một bước quan trọng trong quá trình chữa lành và có thể giúp ai đó cảm thấy bình an, tự tin và tự do hơn với thực phẩm.”

Niềm vui từ thực phẩm kết nối chúng ta với di sản văn hóa
Trong nhiều thập kỷ, nghiên cứu đã chứng minh rằng cảm giác thuộc về là rất quan trọng đối với sức khỏe tinh thần. Có thể nói, không đâu tốt hơn để cảm nhận sự thuộc về này ngoài gia đình và di sản văn hóa của bạn.
Đây chính là nơi mà niềm vui từ thực phẩm có thể đóng vai trò quan trọng.
“Văn hóa và truyền thống là một hình thức kết nối với người khác và với chính chúng ta”, Storch nói. “Việc hạn chế hoặc từ chối những món ăn giúp kết nối có thể dẫn đến sự tách biệt và cô đơn. Khi chúng ta loại bỏ những món ăn mang đậm nét văn hóa, chúng ta không chỉ nói rằng thực phẩm đó là ‘xấu’, mà còn nói rằng bản sắc liên quan đến thực phẩm đó cũng là ‘xấu’”.
Việc đón nhận những món ăn này có thể tạo ra cảm giác tự do và sự thuộc về, nâng cao sức khỏe tinh thần của bạn.

Ăn vì niềm vui so với ăn vì cảm xúc

Chắc hẳn bạn đã nghe rằng ăn uống vì cảm xúc không phải là điều lý tưởng.
Việc tìm đến thực phẩm để đối phó với những cảm xúc khó khăn như căng thẳng, giận dữ hay buồn bã thường dẫn đến việc ăn uống vô thức và tạo ra mối quan hệ căng thẳng với thực phẩm. Tuy nhiên, cũng có thể bạn cảm thấy không thoải mái với khái niệm ăn uống vì niềm vui.
May mắn thay, ăn uống vì cảm xúc và ăn uống vì niềm vui khác nhau về cả mục đích lẫn kết quả. “Ăn uống vì cảm xúc là khi mọi người sử dụng thực phẩm như một cách để đối phó với cảm xúc tích cực hoặc tiêu cực”,Anzlovar nói. “Ăn uống vì niềm vui là chọn một món ăn đặc biệt chỉ để thưởng thức hương vị, kết cấu và trải nghiệm của nó, ví dụ như khi bạn đi ăn kem vào mùa hè hay ăn một quả táo ngay từ cây trong một vườn táo”.
Một điểm khác biệt lớn giữa hai hành vi này là mức độ kết nối bạn cảm thấy với thực phẩm của mình.“Thường thì, mặc dù không phải lúc nào cũng vậy, khi mọi người ăn uống vì cảm xúc sẽ thiếu kết nối hoặc cảm thấy xa cách với món ăn”, Anzlovar giải thích. “Khi ăn uống vì niềm vui, thường sẽ có sự kết nối thật sự và niềm vui mà bạn cảm nhận từ món ăn đó”.

Tất nhiên, không có ranh giới rõ ràng giữa ăn uống vì cảm xúc và ăn uống vì niềm vui – và đôi khi cả hai có thể giao thoa.
Một cách để nhận ra bạn đang thực hành điều nào: Cảm giác của bạn sau khi ăn thế nào?
Khi bạn thưởng thức món ăn một cách có ý thức, bạn sẽ không cảm thấy tội lỗi hay xấu hổ.

Ảnh: Pexels

Niềm vui và dinh dưỡng là cặp đôi hoàn hảo

Ít có điều gì trong cuộc sống mang lại niềm vui hàng ngày như việc thưởng thức món ăn. Những gì chúng ta tiêu thụ không chỉ nuôi dưỡng cơ thể mà còn xoa dịu tâm hồn và làm thỏa mãn khẩu vị của chúng ta.
Để mang thêm niềm vui vào bàn ăn, hãy thử bắt đầu từ những điều nhỏ. “Khi bạn làm một bữa ăn hoặc bữa ăn nhẹ, xem thử có gì bạn có thể làm để món ăn thêm thú vị thêm 10% không”, Storch khuyên. “Đôi khi, chỉ cần hâm nóng một miếng bánh brownie, cho một chút phô mai dê vào salad, hoặc thêm sữa vào cháo để làm loãng một bát yến mạch có thể biến một trải nghiệm ăn uống từ ‘thường’ thành ‘tuyệt vời’”.

Cuối cùng, khi bữa ăn kết thúc, hãy tự hỏi: Món ăn của bạn đã mang lại bao nhiêu niềm vui?
Những cảm xúc tích cực nào đã đến khi bạn kết nối cảm xúc với các món ăn trong đĩa của mình? Những ghi chú tinh thần bạn ghi lại có thể giúp bạn đưa ra những lựa chọn thực phẩm thú vị hơn trong tương lai.