Báo cáo MAHA: Hướng tới sức khỏe trẻ em Mỹ qua cải cách dinh dưỡng và quảng cáo dược phẩm

Ủy ban “Make America Healthy Again” (MAHA), do Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr. dẫn đầu đã đánh dấu một bước tiến trong nỗ lực giải quyết “dịch bệnh” bệnh mãn tính ở trẻ em Mỹ. Báo cáo kêu gọi những thay đổi lớn như đưa sữa nguyên kem vào căng tin trường học, tăng cường giám sát quảng cáo dược phẩm và hạn chế tiếp thị thực phẩm không lành mạnh cho trẻ em. Tuy nhiên, báo cáo cũng gây tranh cãi khi né tránh các quy định chặt chẽ về hóa chất nông nghiệp và bị chỉ trích vì thiếu cơ sở khoa học ở một số khuyến nghị. Với sự kết hợp giữa tham vọng cải cách và những thách thức chính trị, báo cáo MAHA đang mở ra một cuộc tranh luận sôi nổi về tương lai sức khỏe trẻ em Mỹ.

Ủy ban MAHA được thành lập theo sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Donald Trump vào tháng 2 năm 2025, với mục tiêu đối phó với tình trạng gia tăng bệnh mãn tính ở trẻ em, bao gồm béo phì, tiểu đường, tự kỷ và rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Dưới sự lãnh đạo của Robert F. Kennedy Jr., một nhân vật nổi tiếng với quan điểm chống vaccine, ủy ban bao gồm các lãnh đạo từ Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS), Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA), Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) và Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA).

Báo cáo đầu tiên của MAHA, công bố vào tháng 5 năm 2025, đã xác định bốn nguyên nhân chính gây ra khủng hoảng sức khỏe trẻ em: chế độ ăn kém (đặc biệt là thực phẩm siêu chế biến – UPFs), tiếp xúc với hóa chất môi trường, thiếu hoạt động thể chất kết hợp với căng thẳng mãn tính, và tình trạng “quá tải y tế” do lạm dụng thuốc và vaccine. Báo cáo này gây tranh cãi khi liên kết thực phẩm siêu chế biến, thuốc kê đơn và hóa chất như glyphosate (một thành phần thuốc diệt cỏ) với các vấn đề sức khỏe, đồng thời bị chỉ trích vì chứa các trích dẫn sai lệch và viện dẫn các nghiên cứu không tồn tại, có thể do trí tuệ nhân tạo tạo ra.

Credit: Reuters

Báo cáo thứ hai, được công bố vào tháng 9, xây dựng trên nền tảng này nhưng điều chỉnh một số quan điểm, đặc biệt là về hóa chất nông nghiệp, sau áp lực từ các nhóm lợi ích nông nghiệp. Thay vì kêu gọi cải cách quy định, báo cáo tập trung vào cải thiện dinh dưỡng và thắt chặt quản lý quảng cáo thực phẩm và dược phẩm, đồng thời đề xuất nghiên cứu thêm về an toàn vaccine và thuốc kê đơn.

Báo cáo thứ hai của MAHA nhấn mạnh vào việc cải thiện chế độ ăn uống của trẻ em và hạn chế các chiến dịch quảng cáo nhắm vào đối tượng này. Một số đề xuất đáng chú ý bao gồm:

1. Đưa sữa nguyên kem vào căng tin trường học: Báo cáo kêu gọi thay thế sữa tách béo bằng sữa nguyên kem trong các chương trình bữa trưa học đường, với lý do sữa nguyên kem cung cấp chất béo cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Đề xuất này đi ngược lại với các hướng dẫn dinh dưỡng trước đây, vốn ưu tiên sữa ít béo để giảm nguy cơ béo phì.
2. Hạn chế quảng cáo thực phẩm không lành mạnh: Báo cáo đề xuất các cơ quan như Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) xem xét xây dựng hướng dẫn mới để hạn chế quảng cáo trực tiếp các thực phẩm không lành mạnh, như thực phẩm siêu chế biến chứa đường, chất béo không lành mạnh và phụ gia hóa học, nhắm đến trẻ em. Báo cáo chỉ trích các chiến dịch tiếp thị sử dụng hình ảnh hoặc thông điệp gây hiểu lầm trên truyền hình và mạng xã hội.
3. Tăng cường giám sát quảng cáo dược phẩm: MAHA kêu gọi tăng cường giám sát liên bang đối với quảng cáo thuốc kê đơn trực tiếp đến người tiêu dùng, đặc biệt là các quảng cáo vi phạm liên quan đến trẻ em, mạng xã hội và y tế từ xa. Báo cáo nhấn mạnh rằng các chiến dịch quảng cáo của ngành dược đã góp phần vào “quá tải y tế”, làm gia tăng việc sử dụng thuốc không cần thiết ở trẻ em.
4. Xác định khái niệm “thực phẩm siêu chế biến”: Báo cáo đề xuất chính phủ đưa ra định nghĩa chính thức cho thực phẩm siêu chế biến (UPFs), được mô tả là các sản phẩm đóng gói sẵn, chứa nhiều đường, ngũ cốc tinh chế, chất béo không lành mạnh và ít chất xơ, vitamin. MAHA khuyến khích các nhà hàng hợp tác với HHS và USDA để tăng cường giáo dục về các lựa chọn thực phẩm lành mạnh, phù hợp với độ tuổi của trẻ.
5. Nghiên cứu an toàn vaccine và thuốc kê đơn: Báo cáo tiếp tục gây tranh cãi khi đề xuất nghiên cứu thêm về an toàn vaccine, một chủ đề nhạy cảm do Kennedy từng lan truyền các tuyên bố sai lệch về mối liên hệ giữa vaccine và tự kỷ. Ngoài ra, báo cáo kêu gọi giám sát sau tiếp thị đối với các loại thuốc nhi khoa, đặc biệt là thuốc kích thích, thuốc chống trầm cảm (SSRIs) và thuốc chống loạn thần.

Báo cáo MAHA đã nhận được nhiều phản ứng trái chiều. Các nhà vận động sức khỏe như Peter Lurie, chủ tịch Trung tâm Khoa học vì Lợi ích Công cộng, chỉ trích báo cáo vì bỏ qua các yếu tố chính gây bệnh mãn tính như thuốc lá, rượu, natri và đường bổ sung. Lurie cho rằng các khuyến nghị của MAHA thiếu cơ sở khoa học và không giải quyết triệt để nguyên nhân gốc rễ của vấn đề sức khỏe trẻ em.

Ngành nông nghiệp, vốn lo ngại trước những chỉ trích về hóa chất như glyphosate trong báo cáo đầu tiên, đã vận động mạnh mẽ để ảnh hưởng đến báo cáo thứ hai. Hơn 250 nhóm đại diện cho nông dân, chủ trang trại và công ty hóa chất nông nghiệp đã yêu cầu được tham gia nhiều hơn vào hoạt động của MAHA. Kết quả là, báo cáo mới tránh đề xuất thay đổi quy định về phê duyệt hóa chất nông nghiệp, thay vào đó nhấn mạnh việc xây dựng “niềm tin công chúng” vào quy trình xem xét thuốc trừ sâu của EPA và đảm bảo hóa chất được cung cấp “kịp thời” cho nông dân. Điều này gây thất vọng cho nhiều nhà hoạt động MAHA, bao gồm cả những người từng ủng hộ Kennedy, như Zen Honeycutt của Moms Across America, người gọi báo cáo là “thất vọng sâu sắc và nguy hiểm” vì không nhắm đến glyphosate.

Trong một phiên điều trần tại Thượng viện tuần trước, Kennedy khẳng định HHS đã gặp gỡ 140 nhóm lợi ích nông nghiệp trong ba tháng qua, nhấn mạnh rằng: “Chúng tôi tham khảo ý kiến của mọi bên liên quan trong cộng đồng nông nghiệp trong mọi việc chúng tôi làm”. Báo cáo cũng đề xuất EPA và USDA hợp tác để thúc đẩy ứng dụng thuốc trừ sâu chính xác, nhằm giảm tổng lượng sử dụng, nhưng không đưa ra biện pháp quy định cụ thể.

Báo cáo MAHA không chỉ gây tranh cãi vì các khuyến nghị về vaccine mà còn bị chỉ trích vì thiếu cơ sở khoa học ở một số điểm. Ví dụ, báo cáo tháng 5 tuyên bố màu thực phẩm tổng hợp có thể liên quan đến tự kỷ, nhưng không cung cấp bằng chứng thuyết phục. Các chuyên gia như William Dietz từ Đại học George Washington đồng ý rằng thực phẩm siêu chế biến là một vấn đề đáng lo ngại, nhưng cho rằng báo cáo đã vẽ vấn đề một cách quá chung chung, không xác định rõ những loại thực phẩm siêu chế biến nào gây hại nhất.

Ngoài ra, báo cáo bị chỉ trích vì không đề cập đầy đủ đến các yếu tố kinh tế-xã hội như nghèo đói, một yếu tố dự báo quan trọng cho bệnh mãn tính. Carmen Marsit, giáo sư y tế môi trường tại Đại học Emory, lưu ý rằng báo cáo chỉ đề cập sơ qua việc thực phẩm siêu chế biến rẻ hơn, mà không thừa nhận rằng sự gia tăng nghèo đói và chênh lệch giàu nghèo khiến nhiều gia đình, đặc biệt là trẻ em, phụ thuộc vào các thực phẩm này.

Báo cáo cũng gây lo ngại khi đề xuất nới lỏng các tiêu chuẩn xả thải nước và ô nhiễm cho một số nhà máy chế biến thịt và trang trại, một động thái bị các nhóm môi trường như Environmental Working Group chỉ trích là “đáng sốc”. Scott Faber, phó chủ tịch của nhóm này, cho rằng báo cáo không đủ mạnh mẽ trong việc giải quyết vấn đề thuốc trừ sâu, vốn là ưu tiên của nhiều nhà hoạt động MAHA.

Báo cáo MAHA đề xuất một số sáng kiến nghiên cứu dài hạn, bao gồm thành lập Lực lượng Đặc nhiệm Bệnh Mãn tính của Viện Y tế Quốc gia (NIH), tài trợ các thử nghiệm dinh dưỡng dài hạn để so sánh tác động của chế độ ăn toàn thực phẩm, giảm carbohydrate và ít thực phẩm siêu chế biến, cũng như phát triển các nền tảng dữ liệu thực tế để liên kết dữ liệu sức khỏe với các yếu tố môi trường. Báo cáo cũng kêu gọi sử dụng các mô hình thử nghiệm tiên tiến, thay thế cho thử nghiệm trên động vật, để nghiên cứu tác động của hóa chất và thuốc lên trẻ em.

Tuy nhiên, với những tranh cãi xung quanh cơ sở khoa học và áp lực từ các nhóm lợi ích, triển vọng thực hiện các khuyến nghị của MAHA vẫn còn bấp bênh. Việc tập trung vào dinh dưỡng và quảng cáo là một bước đi tích cực, nhưng sự thiếu vắng các biện pháp mạnh mẽ về quy định hóa chất nông nghiệp và giải quyết các yếu tố kinh tế-xã hội có thể hạn chế hiệu quả của chiến lược. Hơn nữa, lịch sử chống vaccine của Kennedy làm dấy lên lo ngại về tính khách quan của một số khuyến nghị, đặc biệt là liên quan đến an toàn vaccine.

Báo cáo thứ hai của MAHA là một nỗ lực đầy tham vọng để giải quyết khủng hoảng sức khỏe trẻ em Mỹ, với trọng tâm là cải thiện dinh dưỡng và hạn chế tiếp thị thực phẩm, dược phẩm không lành mạnh. Tuy nhiên, nó cũng phản ánh sự thỏa hiệp trước áp lực từ ngành nông nghiệp và những hạn chế về cơ sở khoa học. Trong bối cảnh bệnh mãn tính ở trẻ em tiếp tục gia tăng, báo cáo này mở ra một cuộc đối thoại quan trọng nhưng cũng đặt ra thách thức lớn: làm thế nào để cân bằng giữa cải cách y tế, lợi ích kinh tế và niềm tin của công chúng? Tương lai của sáng kiến MAHA sẽ phụ thuộc vào khả năng của chính phủ trong việc biến các khuyến nghị thành hành động cụ thể, đồng thời vượt qua những chia rẽ chính trị và khoa học để mang lại sức khỏe tốt hơn cho thế hệ trẻ của nước Mỹ.